Yeni tip corona virüs (Covid-19) salgınını karakterize eden pek çok sağlık eşitsizliğinden birisini, erkekler ve kadınlar arasında farklı sonuçlara neden olması oluşturuyor. Araştırmacılar,  geçen yıl yaptıkları çalışmalarda erkekler ve kadınların benzer oranlarda Covid-19’a yakalanmalarına rağmen, erkeklerin hastalıktan ölme olasılıklarının çok daha yüksek göründüğünü gözlemledi.

ERKEKLER COVİD-19’DAN YÜZDE 20 DAHA FAZLA ÖLÜYOR

Covid-19’a ilişkin bilimsel çalışmalar arttıkça,  corona virüsün erkekler için daha fazla ölümcül olduğuna dair kanıtlar da çoğaldı.

Örneğin, London College Üniversitesi tarafından yürütülen “Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Covid-19” projesi tarafından toplanan veriler,  erkeklerin hastaneye kaldırılma olasılığının kadınlardan yaklaşık yüzde 20 daha fazla olduğunu gösterdi.

Erkeklerin hastaneye kaldırıldıktan sonra yoğun bakıma ihtiyaç duymaları ve  ölme olasılıklarının da  daha yüksek olduğu görüldü. 

ABD’de yer alan John Hopkins Üniversitesi Bloomberg Halk Sağlığı Okulu’nda biyolog olan Sabra Klein’a göre bu farklılıklar şaşırtıcı değil. Yirmi yılı aşkın bir süredir  viral enfeksiyonlara karşı bağışıklık tepkileri üzerinde çalışan Klein, “Virüsler ve diğer patojenler, kadınları ve erkekleri eşit şekilde etkilemez. Bu  çalışmada iki X kromozomuna (kadın) sahip kişiler ve sırasıyla  X ve Y (erkek)  kromozomuna sahip kişiler arasındaki biyolojik farklılarının Covid-19 ile olan ilişkisini inceledik” dedi. 

ERKEKLERDE VİRAL HASTALIKLAR, KADINLARDA OTOİMMÜN HASTALIKLAR DAHA YAYGIN

Bununla birlikte daha önce 2003 SARS ve 2013–2014 MERS salgınlarından elde edilen verilen geriye dönük analizleri de  erkeklerin kadınlardan daha yüksek ölüm riskine sahip olduğunu ortaya çıkardı. Ancak, bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyonu nedeniyle ortaya çıkan  lupus, multipl skleroz ve iltihaplı romatizma gibi otoimmün hastalıkların kadınlarda daha yaygın olduğu görüldü. Söz konusu durum Klein ve meslektaşlarının hastalıkların cinsiyetleri birbirinden daha farklı etkilediğine dair bir teori oluşturmasını sağladı. 

Bilim insanları, yeni tip corona virüs pandemisinin cinsiyetlerdeki farklı etkilerine dikkat çekmek amacıyla erkekler ve kadınların bağışıklık sistemindeki farkları araştırdı. Araştırmanın bulguları, hem insanlarda hem de diğer memelilerde genetik, hücresel ve organizma düzeyinde temel farklılıkları ortaya koydu. Bu durumun nedenleri arasında ise şunlar gözlendi: Kadınlarda virüslerle mücadele eden doğumsal bağışıklık yanıtı daha güçlü olması. östrojen hormonunun corona virüsün hücrelere girişini zorlaştırırken, erkeklik hormonlarının kolaylaştırması ve  X kromozomu ile kontrol edilen bazı bağışıklık proteinlerinin kadınlarda daha çok olması.

Klein konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Yeni tip corona virüs salgını, hastalıkların farklı cinsiyetleri nasıl etkilediğine dair tartışmaları son derece değiştirdi. Umudum, salgın sonrası ibu anlayışın devam etmesi. Çünkü hastalığın kadınları ve erkekleri nasıl etkilediğini anlayabilirsek, onları tedavi etmemiz de daha kolay olur” dedi. 

PROFESÖR DOKTOR GÜNER SÖNMEZ’DEN YORUM

Üsküdar Üniversitesi’nden Prof. Dr. Güner Sönmez araştıramyla ilgli soyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. Dönmez, açıklamalarında şu ifadeleri kullandı:

“1. Kadınlarda virüslerle mücadele eden doğumsal bağışıklık yanıtı daha güçlüdür.

2. Östrojen hormonu virüsün reseptörlere bağlanıp hücre içine girişini zorlaştırırken, erkeklik hormonları kolaylaştırır.

3. X kromozomu ile kontrol edilen bazı bağışıklık proteinleri var.

Erkeklerde bu kromozom bir tane iken, kadınlarda 2 X kromozomu var. Bu farklılıklar, kadınların Covid 19 enfeksiyonunu daha hafif, erkeklerin daha ağır geçirmesine neden oluyor.”

COVİD-19 NEDEN KADIN VE ERKEKLERİ DAHA FAZLA ETKİLİYOR?

Geçtiğimiz yıl boyunca, birçok tıbbi araştırma erkeklerin kadınlara göre Covid-19’dan ölme olasılığının daha yüksek olduğunu gösterdi. Araştırmacılar, bu farklılara bir dizi sosyo-ekonomik ve davranışsal faktörün de etki edebileceğini kabul ediyor, ancak bu dengesizliğe katkıda bulunan temel biyolojik tepkiler olduğu düşünüyor.

İşte Covid-19’un erkekleri kadınlardan daha fazla etkilemesinin biyolojik nedenleri…

ÖSTROJEN CORONA VİRÜSÜN HÜCRELERE GİRİŞİNİ ZORLAŞTIRIYOR

Yeni tip corona virüs, insan hücrelerine girmek için hücre zarı proteinleri olan ACE2 ve TMPRSS2’yi kullanıyor. Önceki araştırmalar, kadınların cinsiyet hormonu olan östrojenin ACE2 reseptörlerine tutabileceğini ve dolayısıyla virüsün hücrelere girmesini azaltabileceğini gösterdi. TMPRSS2’nin ise  testis gibi bazı dokularda erkek hormonları veya androjenler tarafından yükseltilebildiği ve dolayısıyla corona virüsün vücuda girmesi için daha fazla kapı açtığı görüldü.

VİRAL ALGILAMA / VİRÜSE ERKEN YANIT

Hücrelerdeki viral genetik materyal, rX kromozom geni tarafından kodlanan bir protein olan TLR7 yardımıyla tespit edilebiliyor. 2 X kromozomuna sahip kadınlar, bu kromozomun bir tane olduğu erkeklere göre daha fazla TLR7 üretiyor. Bu durum ise kadınların  bağışıklık sisteminin corona virüsü erkeklerde olduğundan daha çabuk algılamasına ve hılı yanıt vermesine neden oluyor.  Bu fikirle tutarlı olarak, diğer virüsler üzerine yapılan araştırmalar, iki X kromozomlu plazmasitoid dendritik hücreler (pDC’ler) olarak adlandırılan TLR7 üreten bağışıklık hücrelerinin, enfeksiyon üzerine bir X’li hücrelere göre interferon adı verilen daha yüksek miktarlarda antiviral protein salma eğiliminde olduğunu gösterdi.  Ek olarak, pDC’lerin ve diğer bağışıklık hücrelerinin aktivitesi, östrojen gibi dişi cinsiyet hormonları tarafından artırılabiliyor.

DOĞAL BAĞIŞIKLIK

Nötrofiller gibi doğuştan gelen bağışıklık hücreleri, bazı viral enfeksiyonlara yanıt olarak kadınlarda erkeklere göre daha yüksek aktivasyon gösteriyor. Bu hücreler cinsiyet hormonları tarafından düzenlenebiliyor ve kadınların erkeklere kıyasla viral patojenlere daha iyi yanıt vermesini sağlıyor.  Doğal öldürücü hücreler ve makrofajlar gibi diğer bağışıklık hücreleri de cinsiyete bağlı olarak farklı gen dizlimi gösteriyor. Araştırmacılar, bu durumun  kadınlarda sıklıkla görülen daha güçlü bağışıklık tepkilerini açıklamaya yardımcı olabileceğini söyledi.

UYARLANABİLİR BAĞIŞIKLIK

Kadınlar, viral enfeksiyonlara karşı uyarlanabilir bağışıklık tepkilerini tetiklemeye yardımcı olabilecek bazı T hücre türlerinde daha yüksek sayılara ve / veya daha yüksek aktiviteye sahip  Araştırmalar ayrıca, Covid-19 hastalığı sonrası ya da aşının ardından tetiklenen antikorların erkeklerde kadınlardan daha düşük olma eğiliminde olduğunu gözlemledi. 

Bu tepkilere dahil olan hücrelerin gen ekspresyonu ve gelişimi, östrojenler ve androjenler gibi cinsiyet hormanlarından etkileniyor.